Czytelnia

  

 

Wiek przedszkolny to okres, który charakteryzuje się rozwojem wielu procesów poznawczych, dojrzewaniem i doskonaleniem różnych funkcji organizmu, kształtowaniem struktur osobowościowych. Proces adaptacji dziecka do nowego otoczenia odbywa się we wszystkich sferach działania, a w szczególności w sferze emocjonalnej, społecznej i poznawczej. Małe dziecko w domu otoczone jest troską i uwagą, a jego potrzeby zaspokaja rodzina, dlatego tak trudno jest odnaleźć się w nowej sytuacji w przedszkolu. Nowe jest dla niego otoczenie, przestrzeń, osoby, oczekiwania, rytm dnia. Reakcje dziecka są różne: lęk, niechęć do spożywania posiłków i do zabawy, płacz. Rozważając problem dzieci nieśmiałych możemy uznać go jako przypadłość, która pociąga za sobą całą gamę skutków. Nieśmiałość stanowi przyczynę problemów w sferze społecznej, utrudniając kontakty z ludźmi, hamuje ekspresję, jest przyczyną bierności i odizolowania się. Powoduje szereg zakłóceń w sferze poznawczej, zaburzając percepcję, utrudniając koncentrację i myślenie. W sferze emocjonalnej zaś, wyzwala objawy lękliwości i poczucia zagrożenia.
Istnieje więc konieczność podjęcia takich działań, które sprawią, że dziecko nabędzie umiejętność nazywania przeżywanych stanów emocjonalnych (w tym przypadku wstydu i lęku przed nowym itp.) i radzenia sobie z nimi. Dzieci te posiadają zniekształcony obraz świata i samego siebie. Wykazują obniżoną samoocenę i niski poziom samoakceptacji. Niezaprzeczalnie potrzebne jest im zrozumienie ze strony rodziców oraz ich pomoc w codziennych sytuacjach życiowych. 

Zachowania opiekunów korzystne dla dzieci z problemem nieśmiałości: 
 

• Należy unikać mówienia do dziecka, że jest nieśmiałe oraz poprosić innych by tego nie robili.
• Zachęcamy dziecko, by określało siebie za pomocą zwrotów skupiających się na jego mocnych stronach, zamiast na widzianych przez siebie słabościach.
• Dyplomatycznie zniechęcamy dziecko do wypowiadania samospełniających się przepowiedni np. "Nigdy nie dam sobie z tym rady",
• W konstruktywny sposób zachęcamy dziecko do mówienia rzeczy pozytywnych, a zniechęcamy do mówienia negatywnych np. zamiast powiedzieć "Nie bądź śmieszny na pewno potrafisz" należy podsunąć dziecku pozytywne słowa "Masz kłopoty, bo to jest naprawdę trudne. Nikomu by się za pierwszym razem nie udało".
• Dzieci nieśmiałe bardzo potrzebują miłości i poświęcenia im uwagi, choć nie proszą o to. Dobrze jest wykorzystać każdą okazję by pogłaskać, przytulić, podziwiać zlęknione dziecko. Trzeba jednak znaleźć taki sposób na chwalenie dziecka, który odnosi się do jego rzeczywistych zachowań. Najlepiej koncentrować się na jego osiągnięciach niż na nim samym.
• Nieśmiałe dziecko często boi się, że "wszystko popsuje", trzeba spróbować odczulić je, ćwicząc "robienie błędów". Każdy pomysł, który odciągnie dziecko od perfekcjonizmu będzie dobry np., "Kto namaluje najbrzydszy obrazek?"
• Uczymy dziecko tolerancji dla własnych niedoskonałości. Opowiadamy o tym, co zrobiliśmy źle, gdy byliśmy w jego wieku.
• Zachęcamy do podejmowania ryzyka w granicach rozsądku, zaczynając od stworzenia takich okoliczności, w których porażka nie ma większego znaczenia dla całości. Kiedy dziecko spróbuje nowych zadań, nagradzamy je bardziej za same starania niż za efekty tych starań.
• Opowiadamy dziecku historyjki, w których ono jest bohaterem rozwiązującym tajemnicze zagadki, ocalającym świat. Pozwalamy by samo kierowało historią.
• Jeśli dziecko ma już za sobą wczesne lata szkoły podstawowej zachęcamy je do podejmowania sensownego ryzyka, po rozważeniu skutków danej decyzji.
• Na niektóre dzieci korzystny wpływ mają techniki relaksacyjne oraz bajki terapeutyczne.
• Okazujemy dziecku tolerancję.
• Stwarzamy dziecku sposobność do bycia pomocnym. Pomaganie innym, opiekowanie się innymi sprawia, że celem zainteresowania dziecka staje się osoba, której pomaga.
• Podtrzymujemy wcześniejsze oczekiwania wobec dzieci, choć często może to w nich wywoływać bolesne emocje, pomagamy pokonywaniu trudności ale nie zwalniamy z obowiązków.
• Zachęcamy dziecko, aby opowiadało nam o przeżyciach z całego dnia i o emocjach, jakie im towarzyszyły.
• Pomagamy dziecku zmierzyć się z jego najczęstszymi negatywnymi myślami sobie i o innych oraz znaleźć konstruktywne rozwiązania.
• Staramy się być akceptującym, serdecznym przyjacielem, który rozumie, a nie ocenia,
• Wciągamy do rozmów o trudnościach osobistych, wskazując przy tym na swoje w dostosowanym do wieku dziecka zakresie.
• Prowokujemy do wyrzucania z siebie nadmiaru negatywnych emocji.
• Nie udajemy, że nie ma problemu, kiedy ktoś cierpi, proponujmy różne techniki relaksacyjne, aby nauczyć skutecznego sposobu obniżania poziomu napięcia w dowolnym trudnym momencie.
• Używamy poczucia humoru jako sposobu na zwiększenie dystansu do własnych problemów i jako dobrej techniki na rozładowanie napięć w kontaktach z ludźmi.
• Nie bagatelizujmy cudzych problemów, wynikających z nieśmiałości; podkreślamy, że wielu ludzi ma z tym kłopoty, które jednak można zwalczyć,
• Stwarzamy okazje do zabaw w grupie, by dziecko mogło poćwiczyć umiejętności społeczne i nawiązać przyjaźnie. Grupy powinny być parzyste i małe, by żadne dziecko nie pozostawało na boku.
• Zapraszamy do zabawy młodsze dziecko, w ten sposób dziecko nieśmiałe, będzie miało większe umiejętności, będzie bardziej podziwiane.
• Proponujemy ćwiczenia asertywnej komunikacji z ważnymi dla osoby nieśmiałej osobami, wspólnie rozważajmy, co i jak powiedzieć w paraliżującej tremą sytuacji; zapisujcie to, aby nauczyć się niektórych kwestii na pamięć i zapamiętać to, czego nie mówić i jak na pewno nie warto się zachować.

 

Umiejętności, które warto rozwijać u dziecka: 
 

• Ćwiczymy z dzieckiem zachowania typowe dla różnych sytuacji społecznych np. poprzez odgrywanie scenek z podziałem na role (np. prowadzenie rozmowy telefonicznej, robienie zakupów w sklepie).
• Uczymy dziecko jak zapoznać się z innym dzieckiem czy przyłączyć się do grupy. Dziecko może ćwiczyć zwroty: "Część, co robicie?", "Ja ma na imię ...a jak ty masz na imię"
• Ćwiczymy niektóre typowe pozdrowienia, zdania rozpoczynające i kończące rozmowę, zwroty grzecznościowe. Ćwiczenie mówienia "cześć", "dzień dobry", przepraszam, chcę przejść... itd. Nie zmuszamy dziecka do mówienia kwestii, które mu się nie podobają.
• Pomagamy dziecku usprawnić szybkość reagowania np. bawiąc się z nim w rymowanki wymagające szybkich, niewyćwiczonych odpowiedzi, skojarzenia.
• Jeśli dziecko jest obiektem drwin z powodu jakiegoś nieadekwatnego do wieku zachowania, to staramy się wyeliminować to zachowanie (np. ssanie kciuka), tam gdzie jest to możliwe niwelujemy również ewentualne defekty fizyczne.
• Dziecko powinno uczyć się patrzenia ludziom w oczy, utrzymywania kontaktu wzrokowego np. wychodząc ze sklepu możemy zadać pytanie dziecku:, "jakiego koloru oczy miał sprzedawca?"
• Stwarzamy okazje do "występowania na scenie" w sytuacjach pozbawionych ryzyka, najpierw w obecności osób znanych.
• Ćwiczymy z dzieckiem realne rozmowy telefoniczne. Dzwonimy np. do rodziny.

 

Nawet jeśli ćwiczymy z nim wszystkie te umiejętności musimy być realistami w naszych oczekiwaniach wobec dziecka i akceptować jego temperament.  Nie możemy spodziewać się, że dziecko zacznie się "rozpychać łokciami." Nasze starania mogą nie "wyleczyć" dziecka z nieśmiałości, ale na pewno będą dla niego wielką pomocą. Warto pamiętać, że nieśmiałość niesie ze sobą ryzyko bycia nieszczęśliwym w przyszłości (odizolowanie, problemy w szkole i pracy, bycie pomijanym, wykorzystywanym), lecz ryzyko redukujemy, pomagając dziecku poszerzyć swoją sferę bezpieczeństwa, akceptować siebie, czuć się bardziej pewnym siebie, zdobyć podstawowe umiejętności społeczne. Być może dziecko pozostanie nieco nieśmiałe, ale dzięki naszej pomocy będzie mogło same dać sobie radę, podejmować ryzyko w granicach rozsądku, w pełni doświadczać radości i sukcesów. 

 

                                                                                                                                opracowała;  Aneta Zuchowska - Poręba 
   

Literatura:

Czapińska A.: Jak pomóc nieśmiałemu dziecku.
Kozłowska A.: Zaburzenia emocjonalne w wieku przedszkolnym.
Lewicki A.: Jak powstają trudności wychowawcze.
Molicka M.: Bajki terapeutyczne.