• Działania wspierające rozwój dziecka leworęcznego- cz.1

        •    Leworęczność, podobnie jak praworęczność jest naturalnym przejawem dominacji jednej z półkul mózgowych. W wieku przedszkolnym, który jest tak ważny dla przygotowania dziecka do szkoły, powinny zostać rozwiązane zasadnicze problemy dotyczące leworęczności.

          Dzieci z lewostronną lateralizacją mają o wiele więcej problemów z nauką pisania niż ich praworęczni rówieśnicy. Wkładają o wiele więcej wysiłku w naukę pisania, a efekty są czasem niezadowalające, toteż prowadzi to niekiedy do zniechęcenia się tych dzieci do nauki pisania. Tempo pracy jest wolne, nie nadążają z wykonywaniem poleceń nauczyciela. Wolniej rysują, wolniej wycinają itd., a poziom graficzny prac jest niezadowalający.

          Naturalnym kierunkiem pisania dla tych dzieci byłoby pisanie od strony prawej ku lewej. Zgodnie z tą tendencją wiele z nich w okresie przygotowawczym rysuje szlaczki, zaczynając od prawej krawędzi kartki papieru, a linie poziome kreśli od prawej do lewej strony. Z chwilą podjęcia pierwszych prób pisania ta preferencja kierunku ruchu natychmiast daje o sobie znać.

          Dzieci leworęczne zaczynają pisać wyrazy od prawej do lewej strony, czy tzw. pismem zwierciadlanym. W zeszycie piszą często od prawego brzegu. Jeśli jednak symptomy takie utrzymują się dłużej, pismo lustrzane jest już przejawem zaburzeń.

          Trudnym zadaniem dla dziecka leworęcznego w pierwszym okresie pisania jest właściwe ułożenie ręki i zeszytu podczas pisania. Często są one niepoprawne. Występuje tu szereg problemów technicznych, takich jak zasłanianie przepisywanego tekstu, silne wygięcie ręki w stawie nadgarstkowym, a przez to szybkie męczenie ręki czy wręcz ból, wolne tempo pisania, niski poziom graficzny pisma (dysgrafia), litery nierówne, niekształtne, źle połączone ze sobą, pismo nieczytelne.

          Większość dzieci leworęcznych potrafi uporać się z tymi problemami, gdy rodzice i  nauczyciele rozumieją ich problemy i umieją im pomóc. Niekiedy jednak trudności te mogą przetrwać, utrzymując się i prowadząc do niepowodzeń szkolnych. Konsekwencje o charakterze wtórnym to: zaburzenia emocjonalne, trudności wychowawcze, niekorzystne zmiany osobowości, pojawienie się zaburzeń nerwicowych (tzw. fobia szkolna).

          Nieprawidłowa lateralizacja często współwystępuje z zaburzeniami rozwoju funkcji percepcyjnych, obniżeniem sprawności motoryki rąk i nieprawidłowym wykształceniem się orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. W tych przypadkach zazwyczaj występują trudności w czytaniu (dysleksja) i/lub w pisaniu ( dysgrafia).

          Leworęczności nie traktuje się jako stanu patologii, należy jednak wziąć pod uwagę, że dziecko leworęczne ma początkowo trudności techniczne z opanowaniem umiejętności pisania z powodu trudności w przystosowaniu się do struktury i dynamiki pisma.

           

          1. Podstawowe wskazania co do postawy dziecka leworęcznego podczas pisania:

          • obie stopy oparte o podłogę, przedramiona o ławkę, plecy wyprostowane,

          • tułów nie może opierać się o ławkę,

          • siedząc w ławce szkolnej dziecko powinno mieć sąsiada po swojej prawej stronie, co

          zapewnia swobodę ruchów,

          • najlepiej, gdy światło pada na zeszyt od strony prawej lub z przodu.

          1.  Właściwe położenie zeszytu

          Jest ważnym czynnikiem dla techniki pisania. Zeszyt powinien znajdować się w pewnej odległości od dolnego brzegu ławki, ułożony ukośnie (lewy górny róg skierowany ku górze, a prawy ku dołowi) co pozwala dziecku zachować prawidłową postawę ciała i nieco na lewo od osi ciała dziecka leworęcznego co zapewnia swobodę ruchu.

          1.  Prawidłowy sposób trzymania ołówka

          Posługiwanie się narzędziem do pisania, rysowania wymaga prawidłowego uchwytu tego narzędzia w trzech palcach: pomiędzy kciukiem i lekko zgiętym palcem wskazującym, opierając go na palcu  środkowym. Ręka trzymające narzędzie powinna znajdować się w odległości około 2 cm od powierzchni, co umożliwia  śledzenie pisania tekstu. Najlepszym narzędziem pisarskim w adaptacji do pisania jest ołówek, gdyż nie wymaga określonego kąta nachylenia w stosunku do kartki ani precyzyjnego regulowania nacisku.

          Dla dzieci nieprawidłowo trzymających w palcach ołówek zalecane są plastikowe nasadki.

          Stosowanie takiej nasadki podczas  ćwiczeń w pisaniu oraz rysowaniu umożliwia skorygowanie nieprawidłowego chwytu narzędzia graficznego. Dziecko powinno używać nasadki do tego czasu, aż wyrobi sobie nawyk i utrwali prawidłowy chwyt dowolnego przyboru graficznego.

          4. Prawidłowy układ dłoni, nadgarstka i przedramienia

          Dłoń wraz z nadgarstkiem stanowią przedłużenie przedramienia (układ liniowy). Opierają się one cały czas o ławkę i przesuwają podczas pisania. Koniec narzędzia pisarskiego powinien znajdować się w połowie odległości między ramieniem a łokciem. Dłoń i palce, powinny znajdować się poniżej liniatury zeszytu, gdyż nie zasłaniają i pozwalają na kontrolowanie wzrokiem zapisu.

          5. Organizacja ruchów pisania

          W procesie wdrażania prawidłowych ruchów podczas pisania należy zwrócić uwagę na  dbanie o prawidłowe zapisywanie liter, trening w zakresie płynnego przesuwania ręki od  lewej do prawej krawędzi zeszytu, wdrażanie dziecka, aby podczas pisania dłoń i przedramię cały czas były oparte o zeszyt, a tylko ołówek był  unoszony ku górze, w czasie przesuwania z końca jednej linijki do początku następnej łokieć powinien być oparty o ławkę, a tylko dłoń i przedramię przesuwają się.

          6. Kontrolowanie i regulowanie napięcia mięśniowego

          Dzieciom leworęcznym towarzyszy często zbyt silne, albo zbyt słabe napięcie mięśniowe. Mogą występować również współruchy. Dlatego należy dbać o to, aby dziecko potrafiło sobie uświadomić własne napięcie mięśniowe, aby je kontrolowało i regulowało, aby napięcie ograniczało się do aktywizacji tylko tych mięśni, które uczestniczą w danej czynności ruchowej.

          7. Koordynacja ruchów obu rąk

          Sprawne zapisywanie tekstu jest wynikiem współdziałania obu rąk. Ręka pomocnicza w procesie pisania przytrzymuje zeszyt, przesuwa go do góry w trakcie pisania, co umożliwia stabilność ręki piszącej. Zatem usprawniać należy także kończynę pomocniczą.

          8. Warunkiem prawidłowego zapisu, szybkiego tempa i dobrego poziomu graficznego

          pisma jest śledzenie wzrokiem czynności pisania

          Duże znaczenie ma współpraca ręki i oka podczas pisania. Dlatego też należy usprawnić współdziałanie czynności ruchowych lewej ręki z funkcjami wzrokowymi, rozwijać współdziałanie ręki i oka po tej samej strome, usprawniać rękę po stronie dominującego oka, umożliwiać stałe  śledzenie wzrokiem czynności pisania przez dziecko leworęczne (prawidłowa pozycja).

           

          Ćwiczenia usprawniające technikę pracy graficznej

          Ćwiczenia ułatwiające opanowanie prawidłowego chwytu i trzymania ołówka

          1. lepienie kulek z plasteliny, zgniatanie palcami kulek z papieru,

          2. wydzieranie drobnych papierów,

          3. wyskubywanie nitek,

          4. rozsypywanie piasku na tacy drobnymi ruchami palców,

          5. rysowanie na płaszczyźnie pionowej (papier rozpięty na ścianie).

          Ćwiczenia zdolności do kontrolowania siły nacisku ręki w trakcie pisania

          1. kreślenie linii, figur lub liter na tackach z kaszą,

          2. malowanie farbą palcami na dużych arkuszach papieru,

          3. obrysowywanie konturów rysunków w pozycji stojącej lub stojąc nad stołem, gdy ręka

          zwisa,

          4. wykonanie  ćwiczeń graficznych przy użyciu: kredy, kredek woskowych, węgla

          rysunkowego, pędzla, ołówka, długopisu.

          Wyrabianie nawyków ruchowych związanych z automatyzacją ruchów (czyli kierunkiem  pisma)

          1. kreślenie linii z zachowaniem kierunku ruchu: pionowo - od góry ku dołowi, poziomo -

          od lewej ku prawej,

          2. rysowanie kół w kierunku przeciwnym do wskazówek zegara,

          3. zachowania kierunku ruchu od lewej do prawej strony.

          Ćwiczenia współpracy oka i ręki, wg następujących etapów:

          1. rysowanie po  śladzie, wypełnianie wykropkowanych linii, obwodzenie konturów

          rysunków,

          2. kalkowanie rysunków przez szkło, folię, kalkę techniczną, obrysowywanie rysunków za

          pomocą szablonów,

          3. zakreskowywanie pól rysunku liniami pionowymi, poziomymi, ukośnymi, falistymi,

          zakratkowywanie,

          4. wypełnianie rysunków skrawkami bibuły, wycinkami, plasteliną lub watą,

          5. wycinanie rysunku,

          6. wklejanie rysunku do zeszytu.

           

          Okres przedszkolny jest przygotowaniem dziecka do bardzo ważnego etapu  życia, do zupełnie nowej roli - roli ucznia. W tym okresie właśnie ważną rolę spełniają rodzice, a wytrwała praca w przygotowaniu młodego człowieka  do nauki wymaga ich osobistego zaangażowania. Bardzo ważne są ćwiczenia manualne i graficzne. Zadaniem rodziców jest wykształcenie u dziecka wiary w siebie, w swoje siły i możliwości, a co za tym idzie chęci do pracy. Bardzo ważne jest aby rodzice brali czynny udział w zabawach, ponieważ tylko wspólna zabawa gwarantuje doskonały kontakt emocjonalny.

           

           

                                                                                                      opracowała;  Aneta Zuchowska - Poręba  
           
                 

           

          LITERATURA:

          1. M. Bogdanowicz,, Leworęczność u dzieci” , Warszawa 1989
          2. M. Bogdanowicz,  "Profilaktyka i terapia w pracy z leworęcznym uczniem" – wskazówki metodyczne
          3. M. Bogdanowicz, . "Trudności dziecka leworęcznego", "Wychowanie w przedszkolu" 1989, nr 9
          4. A. Grabowska, ‘’Leworęczność- praworęczność: próby kategoryzacji
          5. M. Dmochowska, Zanim dziecko zacznie pisać, Warszawa 1973